سرطان بدخیم ملانوم پوست (Melanoma)

سرطان یا تومور بدخیم ملانوم پوست چیست؟

ملانوم یک نوع تومور بدخیم پوستی است که از سلولهای رنگدانه ساز پوست (ملانوسیت) منشا می گیرد.

شایعترین مکان درگیری با این تومور پوست است. البته سطوح مخاطی مانند دهان، چشم، ملتحمه و واژن نیز درگیر بیماری می شوند .

اینکه چه عواملی در ایجاد ملانوم دخیل هستند مورد بحث است ولی به طور کلی به نظر می رسد که عوامل ژنتیکی یا محیطی و یا هر دو با هم در این زمینه نقش داشته باشند.

از عوامل ژنتیکی مستعد کننده ملانوم موارد ذیل را میتوان نام برد :

• سابقه خانوادگی ملانوم پوستی
• پوست روشن. بیماری در سیاه پوستان نادر است.
• موهای قرمز
• افرادی که در تماس با آفتاب، پوستشان تمایل به آفتاب سوختگی دارد بیشتر از افرادی که پوستشان،
  در معرض آفتاب تمایل به برنزه شدن (Taning) دارد مستعد ابتلا به ملانوم می باشند.
•  

از عوامل محیطی مستعد کننده ملانوم موارد ذیل را میتوان نام برد :

• نور خورشید (چه تماس طولانی مدت با نور و چه تماس کوتاه مدت ولی شدید، که تکرار شود).
• استفاده از تخت های برنزه به خصوص در سن زیر 35 سال.

نکته قابل توجه در ایران، استفاده از تخت های برنزه کننده است که در سالیان اخیرمتاسفانه تمایل زیادی برای استفاده از آن دیده میشود،

باید توجه داشت که از سال 2009 این تخت ھا به عنوان یک عامل ایجاد سرطان شناحته شده اند و نباید از آنها استفاده کرد.

نکته دیگر در مورد آفتاب این است که علاوه بر ضد آفتاب بایستی از سایر روشهای محافظت از آفتاب نیز استفاده نمود.

نظیر:وسایل فیزیکی بلوک کننده آفتاب (کلاه و لباس های مقاوم در برابر عبور نور)، کاھش مواجهه با نور خورشید مثل استفاده از پوشش ھای سایه بان،
و محدود کردن فعالیت های بیرون از منزل بین ساعات 10 صبح تا 4 عصر.  محل شایع بیماری در مردان در نواحی قفسه سینه و پشت و در زنان در ساق پا می باشد.

از دیگر نواحی شایع در هر دو جنس میتوان به گردن و صورت اشاره نمود.

از نظر شکل ظاهری ملانوم ممکن است به شکل های ذیل ظاهر شود :

1) ملانوم با انتشار سطحی (Superficial spreading melanoma) :

 تغییر رنگ قهوه ای یا سیاه وهمسطح پوست با حاشیه نامنظم که بطور عمده در تنه و اندام ها رخ می دهد و به تدریج روی سطح پوست گسترش می یابد.

2) ملانوم ندولر (Nodular melanoma) :

 برجستگی (ندول) خونریزی دهنده به رنگ تیره و بطور عمده در تنه و گردن اتفاق می افتد.

3) ملانوم لنتیگویی بدخیم (Lentigo maligna melanoma) : 

ناشایع می باشد و در افراد پیر و در نواحی در معرض تابش نور خورشید در صورت و تنه ایجاد می شود. رشد این نوع ملانوم کند بوده و نسبت به سایر انواع ملانوم کم خطرتر می باشد.

4) ملانوم لنتیگویی آکرال (Acral lentiginous melanoma) :

 نادر ترین فرم بیماری است که در نواحی انتهایی دست و پا خصوصا در کف دست و پا و زیر ناخن ها ایجاد می شود.

در ناخن به صورت تغییر رنگ طولی ناخن به رنگ سیاه که حاشیه ناخن را نیز درگیر کرده مشاهده می شود.

5) تغییر شکل خال های موجود در پوست

6) این تومور بطور شایع به بافت های اطراف خود تهاجم می نماید و انتشار دور دست (متاستاز) هم شایع می باشد.

بیماران باید توجه داشته باشند که اگر خال آنھا دچار این به طور کلی باید توجه داشت که تشخیص قطعی ملانوم با نمونه برداری از پوست انجام می شود.

یعنی ابتدا وقتی بیمار مراجعه می کند و نمای ظاهری ضایعه شک به ملانوم را نشان می دهد، باید نمونه برداری از پوست انجام شود.تغیرات شد، حتما باید به پزشک مراجعه کنند.

این تغییرات شامل:

غیرقرینگی

تغییر رنگ

بزرگ شدن اندازه

نامنظم بودن حاشیه می باشند.

تصمیم برای انجام اقدامات تشخیصی بیشتر بعد از بیوپسی پوست صورت می گیرد و با توجه به نمای بالینی ضایعه و جواب نمونه برداری انجام میشود.

در مراحل اولیه نیاز به اقدامات اضافه تری نیست ولی در مراحل بالاتر ممکن است بررسی های تصویری مانند CT اسکن قفسه سینه، شکم و لگن و CT اسکن و MRI مغز انجام شود.

درمان :

• زمان تشخیص بیماری بسیار مهم است به طوری که اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شده باشد با یک برداشت جراحی وسیع قابل درمان است.
• بعد از انجام جراحی نیاز به پیگیری طولانی مدت جهت عود احتمالی تومور وجود دارد.
• در موارد که بیماری در مراحل پیشرفته تر تشخیص داده شود ممکن است نیاز به برداشت غدد لنفاوی منطقه ای، شیمی درمانی یا رادیوتراپی باشد.
• درمان های بیولوژیک و فتو دینامیک نیز در موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرند.